Luật thi đấu World Cup và luật áp dụng ở các giải quốc nội như V-League có chung nền tảng nhưng có những khác biệt quản lý và thực tiễn vận hành. Bài viết phân tích chi tiết khác biệt giữa Luật Thi đấu quốc tế (Laws of the Game/IFAB-FIFA) và các quy chế thi đấu do Liên đoàn Bóng đá Việt Nam (VFF) ban hành, nhằm giúp độc giả hiểu rõ vì sao cùng một quy tắc cơ bản nhưng cách áp dụng trên sân Việt Nam và sân chơi quốc tế lại khác nhau.
Khái niệm và nguồn pháp lý
Luật thi đấu quốc tế do IFAB ban hành và được FIFA thực thi rộng rãi. Bản cập nhật 2025/26 (hiệu lực từ 1/7/2025) vẫn giữ nguyên 17 Luật cơ bản, điều chỉnh các khía cạnh từ kích thước sân, trang bị, xử lý bóng chạm tay đến cơ chế thay người và thời gian thi đấu. Đây là khung chuẩn mang tính toàn cầu, áp dụng cho mọi giải đấu chuyên nghiệp và đội tuyển quốc gia.
Ở chiều ngược lại, luật trong nước (quy chế thi đấu) do VFF quản lý được xây dựng dựa trên nền tảng của IFAB/FIFA nhưng có thể bổ sung điều lệ, quy định hành chính và các hạn chế phù hợp với điều kiện địa phương (tài chính, cơ sở vật chất, pháp lý). VFF công bố bản dịch tiếng Việt của Luật Thi đấu và lồng ghép các quy định riêng cho V-League, Cúp Quốc gia, các giải trẻ và futsal.
Tài liệu Luật Thi đấu FIFA phiên bản cập nhật 2025/26 được VFF tham chiếu khi xây dựng quy chế quốc nộialt: “Tài liệu Luật Thi đấu FIFA 2025/26 làm nền tảng cho quy chế VFF”
Phân cấp luật: Luật cốt lõi và quy chế thi đấu
- Luật cốt lõi (Laws of the Game): Chuỗi 17 luật mang tính bắt buộc về kỹ thuật và thao tác trên sân; các giải đấu không được thay đổi bản chất luật khi tổ chức thi đấu chính thức.
- Quy chế thi đấu (Regulations): Quy định tổ chức giải, đăng ký cầu thủ, giới hạn ngoại binh, giấy phép CLB, xử lý kỷ luật hành chính, lịch thi đấu và các điều khoản thể chế. Quy chế có thể khác nhau giữa FIFA/confederation và liên đoàn quốc gia.
Sự phân tầng này giải thích tại sao cùng một tình huống kỹ thuật (ví dụ: việt vị, penalty) được xử lý theo cùng một luật nhưng việc đăng ký, hạn chế ngoại binh hay áp dụng VAR lại khác biệt theo từng giải.
Hầu hết Luật là đồng nhất ở các giải đấu, VFF bổ sung điều lệ phù hợp thực tế Việt Namalt: “Luật cốt lõi FIFA đồng nhất, VFF thêm quy chế quản lý giải V-League”
Những khác biệt thực tiễn đáng chú ý
- Ứng dụng công nghệ VAR
- Quốc tế: Ở World Cup, Champions League và các giải lớn, VAR là bắt buộc khi có cơ sở hạ tầng. Một số công nghệ bổ trợ như SAOT (semi-automated offside technology) đã được triển khai để tăng độ chính xác.
- Việt Nam: Việc triển khai VAR còn hạn chế do chi phí, dẫn đến không phải mọi trận V-League được áp dụng. Hệ quả là việc xử lý các tình huống tranh cãi phụ thuộc vào trọng tài trên sân nhiều hơn.
- Hạn chế và đăng ký ngoại binh
- Quốc tế: Nhiều giải hàng đầu không giới hạn chặt chẽ số lượng ngoại binh đăng ký; quy định chủ yếu liên quan tới giấy phép lao động và luật chuyển nhượng.
- Việt Nam: V-League có cơ chế giới hạn nhằm bảo vệ nguồn lực nội địa — ví dụ cho phép tối đa 5 ngoại binh đăng ký nhưng chỉ 3 xuất hiện trên sân (theo quy định áp dụng gần đây), đồng thời có chính sách nới lỏng nhập tịch từ 1/7/2025 để thu hút nhân tố ngoại nhưng vẫn phải tuân thủ tiêu chuẩn FIFA về chuyển nhượng và giấy phép.
- Giấy phép CLB, kỷ luật hành chính và kiểm soát
- Quốc tế: FIFA/confederations thực hiện kiểm soát nghiêm ngặt về giấy phép, antidoping, và chống cá cược ở cấp độ quốc tế.
- Việt Nam: VFF có thể áp dụng các biện pháp hành chính mạnh hơn trên phạm vi quốc nội (ví dụ cấm tham gia hoạt động trong nước, phạt hành chính nặng hơn) nhằm cân đối lợi ích giải và duy trì trật tự giải đấu.
- Thử nghiệm và điều chỉnh lịch thi đấu
- VFF có thể thử nghiệm các thay đổi cấu trúc giải, điều chỉnh lịch để tránh chồng chéo với FIFA Days hoặc tối ưu hoá thương mại, trong khi các giải do FIFA/confederation điều phối phải tuân thủ khung thời gian quốc tế.
Ví dụ ứng dụng công nghệ bắt việt vị bán tự động tại World Cup 2022, trong khi V-League chưa có đầy đủ hệ thống VAR ở mọi trậnalt: “Công nghệ SAOT hỗ trợ bắt việt vị tại World Cup, hạn chế triển khai VAR ở V-League”
Một số hiểu lầm phổ biến
- “V-League không dùng VAR nên kém công bằng”: Thực tế, VAR là công cụ hỗ trợ; công bằng phụ thuộc cả vào năng lực tổ chức, chất lượng trọng tài và quy chế xử lý kỷ luật. Việc không có VAR không tự động làm mất công bằng.
- “Luật nhập tịch có thể bị thay đổi tuỳ tiện”: Mọi điều chỉnh liên quan đến tiêu chí thi đấu quốc tế buộc phải tuân thủ tiêu chuẩn FIFA; VFF chỉ có thể điều chỉnh trong giới hạn cho phép đối với giải CLB nội địa.
- “Hiệp phụ hay luân lưu khác nhau ở giải nội”: Các quy tắc về hiệp phụ, luân lưu tuân theo Luật Thi đấu; VFF chỉ điều chỉnh lịch và cấu trúc giải (ví dụ số lượt, thể thức vòng bảng/knock-out).
Nam Định FC – nhà vô địch V-League tham gia AFC Champions League Two minh họa tương tác giữa luật quốc tế và quy chế nội địaalt: “Nam Định FC tham gia AFC Champions League Two, ví dụ tác động của quy chế ngoại binh”
Kết luận
Luật thi đấu do IFAB/FIFA là nền tảng thống nhất cho bóng đá thế giới, còn quy chế do VFF ban hành là công cụ quản lý và thích ứng với thực tế địa phương. Sự khác biệt chủ yếu nằm ở mức độ triển khai công nghệ (VAR), hạn chế ngoại binh, cơ chế quản lý giấy phép và xử lý kỷ luật hành chính. Hiểu rõ phân tầng này giúp người hâm mộ, nhà chuyên môn và lãnh đạo CLB nhận diện giới hạn pháp lý và cơ hội cải tiến cho bóng đá Việt Nam. Mời độc giả bình luận ý kiến về tác động của các khác biệt này đến chất lượng V-League và hướng phát triển hệ thống trọng tài, VAR trong tương lai.
